Bilindiği gibi iş sözleşmesinde karşılıklı iki borç söz konusudur.Bu borçlar işçinin ve işverenin temel borçlarıdır. Yani işçi iş görmek, işverense bu işin karşılığında işçiye ücret ödeme borcunu yerine getirmek zorundadır.
4857 sayılı yeni iş yasamızla birlikte işçiye sağlanan önemli haklardan biri de işverenin ücret ödeme borcunu mücbir bir sebep dışında yerine getirmemesi durumunda işçinin de iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınması hakkıdır.
Bu konuyu daha önceki yazılarımızda incelemiş olmamıza karşın yeni oluşan içtihatlar karşısında bir kez daha ele almamız gerektiğini düşündük. Ancak dilerseniz öncelikle çok kısa olarak işçinin iş görme edimini yerine getirmeme hakkının hangi koşullarda ortaya çıktığını hatırlayalım.
Bilindiği üzere bu hak 4857 sayılı iş yasamızın 34. maddesi ile düzenlenmektedir.[1] Buna göre İşçi işverenin ortada kabul edilebilir bir mücbir sebep[2] olmaksızın ücretini ödenme gününden itibaren 20 gün geçmiş olmasına karşın ödememesi koşulunda kullanabilir.
Burada yasa koyucu işçiyi koruma ilkesi çerçevesinde geçmiş yasa (1475) döneminde yaşanan olumsuzlukların önüne geçmeye çalışmıştır. Geçmiş dönemde Ücret ödenmemesi sebebi ile iş görme borcunu yerine getirmeyen işçinin iş sözleşmesi işveren tarafından kanunsuz grev gerekçisiyle sona erdirilebiliyordu.
Böylece ücretini alamayan işçinin birde 1475 sayılı yasanın 17/2 maddesi (Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) gerekçe gösterilerek sözleşmesi sona erdiriliyordu. Yeni yasa ile hem bu olumsuzluk ortadan kalktı hem de işçi bu gerekçe ile iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak sona erdirmeden önce işverene son bir uyarıda bulunma şansı elde etmiş oldu.
Bu konulara daha önceki makalemizde de değinmiştik bu defa asıl değinmek istediğimiz konu ise işçinin iş görmeme hakkını kullanması koşulunda çalışmadan geçen süreye ait ücreti konusudur.
Yani bir başka deyişle işçi iş görme edimini yerine getirmezse (çalışmazsa) kendisine bu süre için ücret ödenecek midir?
Geçmiş makalemize de yansıyan kimi hukukçu görüşleri bu koşulda işçiye ücretinin ödenmesi[3] ya da kendisine çalışmadığı gün tutarında bir tazminatın ödenmesi[4] yolunda idi. Bu görüşlerin temel dayanak noktası ise çalışmama fiilinin işverenin temerrüdünden kaynaklanmasıdır.
Bu görüşlerin ardından dilerseniz şimdi Yargıtay’ımızın konu ile ilgili somut bir olayda verdiği kararı sizlerle paylaşalım.[5]
Olay özetle işçinin ücretinin ödenme süresinden 20 gün geçmesine karşın ödenmemesi üzerine iş görme borcunu yerine getirmekten 60 gün süreyle kaçınması ve bu süreye ait ücretini işverenden talep etmesidir.
KARAR: Davanın dayanağı Yasa’nın 34. maddesidir. Davacı ücretinin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödenmemesi sebebiyle İş görme borcunu yerine getirmekten 60 gün süreyle kaçındığını çalışmadığı bu sürenin ücretinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı dava konusu sürede işçilerin eylem yaptığını, çalışılmayan sürenin ücretinin talep
edilemeyeceğini, bu nedenle davanın reddini savunmuştur. Mahkemece dava kabul edilmiştir.
İşçinin ücretinin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmemesi halinde işçi iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu süre içinde ücret ödemesi uygulaması yapılacağı yasa tasarısında düzenlendiği halde Türkiye Büyük Millet Meclisindeki görüşmeler sırasında bu düzenleme yasa metninden çıkarılmış ve bu suretle Yasama organı boşta geçen bu sürede ücret istenemeyeceğine dair iradesini açık olarak ortaya koymuştur. 34. maddenin bu düzenlemesine göre işçinin iş görme borcunu yerine getirmekten kaçındığı bu sürenin ücretini işverenden talep etmesi mümkün değildir. Zira, işçinin çalışmaması kendi İradesi ile oluşmuştur. Açıklanan bu nedenlerle davanın reddi gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA 10.02.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.
Karardan da anlaşılacağı üzere kimi hukukçularımızın görüşleri ile Yargıtay görüşleri ve kararları arasında ciddi uyuşmazlıklar söz konusudur ve sonuç olarak Yüksek Mahkeme iş görmeyen işçiye yasadan doğan bir hakkı kullanmasına karşın çalışmama hakkını kullandığı dönem için ücret ödenmeyeceği yönünde karar vermiştir,
[1] MADDE 34. – Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.
[2] Hukukta mücbir sebep beklenilmeyen, öngörülmeyen, ve borç altında olan kişinin iradesine bağlı olmayan olaylara bağlı sebepler olarak kabul edilir.
[3] EYRENCİ-TAŞKENT-ULUCAN Bireysel İş Hukuku s.107 Legal yayınları
[4] Uçum Mehmet Yeni İş yasası seminer Notları s.63 Legal yayınları
[5] Y.9.H.D. E.2004/13259-K2005/3782 T.10.02.2005