5763 sayılı “İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 4857 sayılı İş Kanunun da önemli değişiklikler yapılmıştır.
Söz konusu Kanun 26.05.2008 tarih ve 26887 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yapılan son düzenleme basında “istihdam paketi” olarak adlandırılmış olup, bilhassa işveren uygulamalarına yönelik önemli düzenlemelere yer verilmiştir. Kıdem Tazminatı Fonu Kurulmasına İlişkin Kanun Tasarısı söz konusu istihdam paketinde yer almadığından henüz yasalaşmamıştır. 1- Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisine İlişkin Değişiklikler 5763 sayılı Kanun’un 1. maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun “İş Yerini Bildirme” ile ilgili 3’üncü maddesinin 2.fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve madde sonuna yeni bir fıkra eklenmiştir. Yapılan düzenleme uyarınca 4857 sayılı Kanun’un 3.maddesinin 2. fıkrası şu şekilde değiştirilmiştir: “Bu Kanun’un 2’inci maddesinin altıncı fıkrasına göre iş alan alt işveren; kendi işyerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte, birinci fıkra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür. Bölge Müdürlüğü’nce tescili yapılan bu işyerine ait belgeler gerektiğinde iş müfettişlerince incelenir. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu işverenlere tebliğ edilir. Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren altı işgünü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Rapora altı iş günü içinde itiraz edilmemiş veya mahkeme muvazaalı işlemin tespitini onamış ise tescil işlemi iptal edilir ve alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılır.” Aynı değişiklikle 4857 sayılı Kanun’un 3. maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir: “Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulması, bildirimi ve işyerinin tescili ile yapılacak sözleşmede bulunması gerekli diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”Nitekim yeni düzenleme ile birlikte, kanun gerekçesinde de belirtildiği üzere, uygulamada asıl işveren-alt işveren ilişkisinin amacına aykırı olarak kullanılmasını önlemek için alt işverenlik sözleşmesinin yazılı yapılması zorunluluğu getirilmiş ve Bölge Müdürlüklerine, alt işverenliğin tescilinden sonra inceleme yetkisi verilmiştir.Kanaatimizce yapılan bu düzenleme, getirilen denetleme sistemi ile, asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazadan ari sağlıklı bir şekilde kurulması ve işlemesini sağlayacaktır. 2. Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Yükümlülüğüne İlişkin Yeni Düzenleme5763 sayılı Kanun’un 2.maddesi ile 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesi tümüyle değiştirilmiştir.Yapılan yeni düzenleme ile 4857 sayılı Kanun’un başlığı da “Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu” olarak değiştirilmiştir.Yapılan yeni düzenleme ile 50 veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektöre ait iş yerlerinde eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılma zorunluluğu tamamen kaldırılmış, sadece özürlü işçi çalıştırma oranı % 3 olarak hükme bağlanmıştır. Buna karşılık Kamu iş yerlerinde % 4 özürlü ve % 2 eski hükümlü işçiyi çalıştırma uygulaması benimsenmiştir.Ayrıca iş yerlerinde çalıştırılacak özürlülerin ücretleri üzerinden hesaplanacaksigorta primi işveren hissesinin, sigorta primine esas kazanç alt sınırına isabet eden kısmın tamamı ile kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hissesinin %50’sinin Hazine tarafından karşılanması hüküm altına alınmıştır. Ancak 5763 sayılı Kanun’un 38.maddesi ile bu uygulamanın 1 Temmuz 2008 tarihi itibariyle yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.3. En Az 50 İşçi Çalıştırılan İş Yerlerinde İşyeri Sağlık Birimleri Kurulmasına İlişkin Düzenlemeler5763 sayılı Kanun’un 3. ve 4. maddeleri ile İş Kanunu’nun 78 ve 81’inci maddeleri tamamen değiştirilmiştir. Yeni düzenleme ile en az 50 işçi çalıştırılan iş yerlerinde İş Yeri Sağlık ve Güvenlik Birimlerini işveren kendi bünyesinde kurabileceği gibi bu yükümlülüğünü işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirilebileceği hüküm altına alınmıştır.Nitekim yapılan bu değişiklikle, İşyeri dışında kurulu bulanan sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alan işverenlere doğrudan hizmet alma yönüyle yerine getirilen yükümlülükleri çerçevesinde ayrıca işyeri hekimi, mühendis veya teknik personel istihdam etme zorunluluğu ortadan kalkmaktadır. Kurumsal hizmet veren sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınabileceği gibi, Kanunda belirtilen nitelikleri haiz kişilerden de hizmet alınması mümkün olacaktır.4. Ağır ve Tehlikeli İşlere Ait Düzenlemeler5763 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi ile 4857 sayılı Kanun’un 85’inci maddesine “Çalıştığı İşle İlgili Mesleki Eğitim Almamış İşçilerin” ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamayacağı hükmü eklenmiştir. Bu hükmün getiriliş gerekçesi ağır ve tehlikeli işlerde yaşanan iş kazalarının önlemesi ile nitelikli personel istihdamı konusunda işverenlerin teşvik edilmesidir. Söz konusu hüküm ise 01 Ocak 2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.5. Kreş Bulundurma Zorunluluğuna İlişkin Düzenlemeler5763 sayılı Kanun’un 6. maddesi ile İş Kanunu’nun 88’inci maddesine “veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri” ifadesi eklenmek suretiyle Kreş kurma zorunluluğu bulunan işletmelerin dışarıdan bu hizmetleri veren işyerleri ile anlaşmalar yaparak yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri amaçlanmıştır.6. İş Yeri Kurma İzni Kaldırılmasına İlişkin Değişiklik5763 sayılı Kanun’un 7’inci maddesi ile İş Kanunu’nun 95’inci maddesinin birinci fıkrası değiştirilerek, İşyerinin kurulup açılmasına izin vermeye yetkili belediyelerle diğer ilgili makamlar işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin vermeden önce, sadece Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca iş mevzuatına göre verilmesi gerekli “İşletme Belgesi”nin varlığının araştırılması yeterli görülmüştür.7. İş Yeri Bildirimine Aykırı Davranmaya İlişkin İdari Para Cezaları5763 sayılı Kanun’un 8. maddesi ile 4857 sayılı Kanun’un 98. maddesinde değişiklik yapılarak, Kanun’un 3. maddesinde yer alan;
- İş Yeri Bildirme yükümlülüğüne uymayan işverene çalıştırdıkları herbir işçi için 100.- YTL
- Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılan ve bildirilmeyen her işçi için 1000.-YTL
- İş yerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ve alt işveren ve vekillerine ayrı ayrı10.000.- YTL idari para cezası getirilmiştir.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerine Aykırı Davrananlara İlişkin İdari Para Cezaları5763sayılı Kanun’un 9’uncu maddesi ile İş Kanunu’nun 105’inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilerek uygulanacak para cezası tutarları arttırılmıştır. Buna göre yapılan değişiklikle 4857 sayılı Kanun’un;
- 78 inci maddesinde öngörülen yönetmeliklerdeki hükümlere uymayan işveren veya işveren vekiline, alınmayan her iş sağlığı ve güvenliği önlemi için iki yüz Yeni Türk Lirası, alınmayan önlemler için izleyen her ay aynı miktar,
- 86. maddesi uyarınca işçilere doktor raporu almayan işveren veya işveren vekiline bu durumda olan her işçi için, 87 nci maddesi gereğince çocuklara doktor raporu almayan işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her çocuk için 200 YTL,
- 77. maddesine aykırı hareket eden, 78 inci maddesi gereği işletme belgesi almadan işyeri açan veya belgelendirilmesi gereken işler veya ürünler için belge almayan, 79 uncu maddesi gereğince faaliyeti durdurulan işi izin almadan devam ettiren veya kapatılan işyerlerini izinsiz açan, 80 inci maddesinde öngörülen iş sağlığı ve güvenliği kurullarının kurulması ve çalıştırılması ile ilgili hükümlere aykırı davranan, iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca alınan kararları uygulamayan, 81 inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen, 88 ve 89 uncu maddelerinde öngörülen yönetmeliklerde gösterilenşartlara ve usullere uymayan işveren veya işveren vekiline 1000 (Biner) YTL,
- 85. maddesine aykırı olarak ağır ve tehlikeli işlerde onaltı yaşından küçükleri çalıştıran veya aynı maddede belirtilen yönetmelikte gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi çalıştıran işveren veya işveren vekiline her işçi için bin Yeni Türk Lirası, aynı maddenin birinci fıkrasında belirtilen mesleki eğitim almamış işçi çalıştıran işveren veya işveren vekiline her işçi için 500 YTL,
İdari para cezası verileceği hükme bağlanmıştır. 9. İş Kanunu’nun Uygulanması Bakımından; Sanayi Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılacak İşlerin Esaslarına İlişkin DüzenlemelerYapılan düzenleme ile, Anayasa Mahkemesinin 24/11/2007 tarihli ve 26710 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 19/10/2005 tarihli ve Esas No: 2003/66, Karar No: 2005/72 sayılı Kararı ile 4857 sayılı İş Kanununun 111 inci maddesi iptal edildiğinden, anılan Karara uygun olarak, 4857 sayılı Kanunun uygulanması bakımından; sanayiden, ticaretten, tarım ve orman işlerinden sayılacak işlerin esasları yeniden düzenlenmiş, maddede belirtilen esaslar doğrultusunda bir işin bu Kanunun uygulanması bakımından; sanayiden, ticaretten, tarım ve orman işlerinden hangisinin kapsamında sayılacağının, ilgili bakanlıkların görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca altı ay içinde çıkarılacak bir yönetmelikle düzenleneceği öngörülmüştür.Nitekim 5763 sayılı Kanun’un 11. maddesi ile 4857 sayılı Kanun’un 111.maddesinde ifade edilen sanayiden, ticaretten tarım ve orman işlerinden sayılacak işlerin esası aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.Sanayiden sayılacak işlerin esasları şunlardır:a) Her türlü madenleri arama ve topraktan çıkarma, taş, kum ve kireç ocakları.b) Ham, yarı ve tam yapılmış maddelerin işlenmesi, temizlenmesi, şeklinin değiştirilmesi, süslenmesi, satış için hazırlanması.c) Her türlü kurma, onarma, sökme, dağıtma ve yıkma.d) Bina yapılması ve onarımı, değiştirilmesi, bozulması, yıkılması ve bunlara yardımcı her türlü sınai yapım.e) Yol, demiryolu, tramvay yolu, liman, kanal, baraj, havaalanı, dalgakıran, tünel, köprü, lağım ve kuyuların yapılması ve onarımı, batıkların çıkarılması ve bataklık kurutma.f) Elektrik ve her çeşit muharrik kuvvetlerin elde edilmesi, değiştirilmesi, taşınması, kurma ve dağıtma.g) Su ve gaz tesisatı kurma ve işletmesi.h) Telefon, telgraf, telsiz, radyo ve televizyon kurma.i) Gemi ve vapur yapımı, onarımı, değiştirilmesi ve bozup dağıtma.j) Eşyanın istasyon, antrepo, iskele, limanlar ve havaalanlarında yükletilmesi, boşaltılması.k) Basımevleri.Ticaretten sayılacak işlerin esasları şunlardır:a) Ham, yarı ve tam yapılmış her çeşit bitkisel, hayvani veya sınai ürün ve malların alımı ve satımı,b) Bankacılık ve finans sektörü ile ilgili işlerle, sigortacılık, komisyonculuk, depoculuk, ambarcılık, antrepoculuk,c) Su ürünleri alımı ve satımı,d) Karada, göl ve akarsularda insan veya eşya ve hayvan taşıma.Tarım ve orman işlerinden sayılacak işlerin esasları şunlardır:a) Her çeşit meyveli ve meyvesiz bitkiler; çay, pamuk, tütün, elyaflı bitkiler; turunçgiller; pirinç, baklagiller; ağaç, ağaççık, omca, tohum, fide, fidan; sebze ve tarla ürünleri; yem ve süt bitkilerinin yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı, araştırılması, bunlarla ilgili her türlü toprak işleri, ekim, dikim, aşı, budama, sulama, gübreleme, hasat, harman, devşirme, temizleme, hazırlama ve ayırma işleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, toprak ıslahı, çayır, mera, toprak ve su korunması,b) Ormanların korunması, planlanması (amenajman), yetiştirilmesi, işletilmesi, sınırlandırılması çalışmaları, bunlara ait alt yapı çalışmaları ile tohum toplama, fidanlık, ağaçlandırma, erozyon kontrolü, etüt proje ve rehabilitasyonu, ormancılık araştırma ile milli park, orman içi dinlenme yerleri ve kent ormanlarının kurulması, bakım ve geliştirilmesi,c) Her türlü iş ve gelir hayvanlarının (arı, ipek böceği ve benzerleri dahil) yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm, terbiye, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması, saklanması ile bu hayvanların hastalık ve asalaklarıyla mücadele,d) 854 sayılı Deniz İş Kanununun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kara ve su avcılığı ve üreticiliği ile bu yoldan elde edilen ürünlerin saklanması ve taşınması.Yukarıda sayılan esaslar doğrultusunda bir işin bu Kanunun uygulanması bakımından sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden hangisinin kapsamında sayılacağı; Sanayi ve Ticaret, Çevre ve Orman ile Tarım ve Köyişleri Bakanlıklarının görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca altı ay içinde çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenecektir.10. 4857 Sayılı Kanun’da yürürlükten Kaldırılan Hükümler5763 sayılı Kanun’un 37. maddesi (a) fıkrası ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun
- “İşverenin Ödeme Aczine Düşmesi” hakkındaki 33’üncü maddesi
- “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği” ile ilgili 65’inci maddesi
- “İş Güvenliği İle İlgili Mühendis ve Teknik Elemanlar” başlıklı 82’inci maddesi
yürürlükten kalkmıştır.